MACHINES LIKE US: ROBOTS IN SCIENCE FICTION CINEMA | Offscreen
De robot heeft altijd een bijzondere plaats ingenomen in de filmgeschiedenis, vooral in het sci-fi genre. De term, afgeleid van het Tsjechische woord voor "werk", werd bedacht door schrijver Karel Čapek in zijn toneelstuk R.U.R., voor het eerst opgevoerd in 1921, en werd gebruikt om mechanische wezens aan te duiden die zijn ontworpen voor ondergeschikte, repetitieve taken. De eerste alom bekende robot op het witte doek was Maria de "Maschinenmensch" in Fritz Langs stille klassieker Metropolis (1927). Amerikaanse bioscoop serials uit de volgende twee decennia toonden een assortiment "automaten" in blikken pakken, en de robots uit de jaren 1950, die soms het vuile werk opknappen van buitenaardse indringers, werden veelal gezien als bedreigend in B-films verpakt in een Koude Oorlog retoriek. Voor de vrolijke noot zorgde dan weer de goedaardige figuur van Robby The Robot uit Forbidden Planet (1956), wiens populariteit aanleiding gaf tot een vroeg voorbeeld van fandom enspeelgoed merchandising.
Het vooruitgangsoptimisme van de jaren 1960 grossierde in films en televisiereeksen waarin robots een vertrouwd en alledaags onderdeel van de nabije toekomst waren geworden. De Star Wars-franchise introduceerde de term "droid" om R2-D2 en C-3PO te beschrijven, en het assortiment van schattige en aaibare robots breidde tot op vandaag uit, denk maar aan de kindvriendelijke Johnny 5 uit Short Circuit (1986) en WALL-E (2008). Ondertussen had het bedrijf Takara in Japan het briljante idee om de twee populairste jongensspeeltjes - auto's en robots - te combineren tot "autobots", wat leidde tot een multimedia-franchise die 4 decennia omspant: Transformers.
Sinds de crises van de jaren 1970 doemde de duistere, dystopische sci-fi variant weer meer op het kleine en grote scherm op. De mechanische, blikken robots ruimden plaats voor de figuur van de androïde, machines uitgerust met antropomorfe maar kunstmatige intelligentie, die nauwelijks van echte mensen zijn te onderscheiden. In films als Westworld (1973) en Terminator 2: Judgment Day (1991) namen moordende androïden het op tegen de mensheid, terwijl Blade Runner (1982) existentiële vragen stelde over het verschil tussen mens en replicant. Een cyborg is dan weer een mens wiens lichaam (gedeeltelijk) is vervangen door mechanische onderdelen zoals in Robocop (1987) en Hardware (1990). Ze bevolkten de vele post-apocalyptische actiefilms uit de jaren 1980 en 1990 en zijn een hoofdbestanddeel van het Cyberpunk genre waarbij de meest gesofisticeerde representaties in de Japanse anime te vinden zijn, zoals Ghost In The Shell 2: Innocence (2004).
In de 21e eeuw hebben ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (A.I.) en robotica, in combinatie met een groeiend publiek bewustzijn van de toenemende aanwezigheid en afhankelijkheid van technologie in ons dagelijks leven, verhalen over de relatie tussen mens en machine populairder dan ooit gemaakt. In de reboot van de televisieserie Battlestar Galactica (2004-2009) werden de Cylons opgewaardeerd van de glanzende metalen robots uit de oorspronkelijke serie (1978-1979) tot androïden die niet van mensen te onderscheiden zijn, terwijl de tv-show Westworld (2016-) de androïde antagonisten van de film uit 1973 omvormde tot volwaardige hoofdpersonen met eigen karakters en emoties. En bioscoopfilms als Eva (2011), Ex-Machina (2014) en The Artifice Girl (2022) gingen steeds dieper in op de complexe interafhankelijke verhouding tussen de mens en zijn kunstmatige creatie. Om Eldon Tyrell, de replicant-ontwerper van Blade Runner, te citeren: " More human than human is our motto ", inderdaad!
Met meer dan 30 films, waarvan 20 in Cinematek en met aanvullende vertoningen in Cinema Nova en Cinema RITCS, kan je tijdens deze festivaleditie spreken van een heuse robot invasie. Een internationaal symposium biedt de gelegenheid om het thema van context en debat te voorzien en animaties, een decor en een heuse filmnacht zorgen voor de ludiek noot.
Voor de HBO reeks was er de film van Crichton, een compleet originele sci-fi klassieker over een futuristisch themapark waar rijke bezoekers hun stoutste dromen kunnen beleven in recreaties van het wilde westen, oude Rome, en de middeleeuwen. Totdat bij de Yul Brunner robot de stoppen doorslaan...
C-3PO en R2-D2 keren terug in de eerste, en beste sequel van de Star Wars franchise. Er is de introductie van Yoda en de sensationele onthulling over Darth Vader. Tussendoor neemt het aandoenlijk robotduo het op tegen de Imperialistische AT-AT Walkers, waarvan de speelgoedfigureneen instant succes waren bij de jonge fans.
Beleef een nostalgische reis naar de glorietijd van de wijkbioscoop met een zondagnamiddagvoorstelling voor jong én oud. We beginnen met Cineketje, korte filmpjes voor de allerkleinsten (vanaf 3 jaar), in samenwerking met Filemon. Samen met hun ouders duiken ze 45 minuten lang onder in de wonderlijke wereld van robots. Om 14u begint het hoofdprogramma en begeleiden “ouvreuses” je naar je zitplaats. Op het menu: frisco’s, voorfilmpjes, trailers en als apotheose de vertoning op vintage 35mm en in Cinemascope van een sci-fi klassieker voor de hele familie: The Black Hole.
Deze door Gene Roddenberry (Star Trek) bedachte pilootfilm resulteerde nooit in een televisiereeks, maar staat perfect op zich als een avontuurlijke bromance tussen een mens en een android, een overduidelijk prototype voor Data uit Next Generation. Typisch Roddenberry, humaan, ontroerend en grappig.
In het jaar 2043 maken androids deel uit van het dagelijks leven. Daniel Brühl speelt een geniale cyber techneut die terugkeert naar zijn geboortestad om, gemodelleerd naar zijn nichtje, een kind-robot te bouwen met niet alleen artificiële maar ook emotionele intelligentie. Deze intimistische en betoverende nabije toekomstvisie ontroert.
In de 22e eeuw onderneemt een robotkind een Pinokkio-achtige queeste om een echte jongen te worden, en de liefde terug te winnen van de moeder die hem verwierp. Een bewerking van een verhaal van Brian Aldiss, oorspronkelijk ontwikkeld door Stanley Kubrick, neemt enkele duistere wendingen(The Flesh Fair!) en pakt uit met een uitermate aangrijpende ontknoping.
Twee FBI agenten ondervragen een tech nerd over een 11-jarig meisje, Cherry, dat hem helpt online pedofielen te ontmaskeren. Haar bestaan blijkt echter virtueel te zijn. De jonge Tatum Matthews zet een ijzingwekkende vertolking neer als de kunstmatige deerne uit de titel in deze ingenieuze film over de ethische valkuilen van A.I..
Een spectaculaire retro-futuristische anime losjes gebaseerd op Metropolis van Fritz Lang, en iets minder vrij op de gelijknamige manga van Osamu Tezuka, waarin een vrouwelijke android genaamd Tima worstelt met haar lot als superwapen. Grootstedelijke vistas met een retro tintje worden prachtig in de verf gezet dankzij de unieke ragtime-achtige soundtrack, en een onverwachte aanwending van een Ray Charles hit.
Motoko Kusanagi heeft een cameo, maar de echte protagonist in deze sequel is haar partner, Batou, de lusteloze semi-cyborg met zijn schattige Basset. Samen met Section 9 zit hij op het spoor van een reeks seksbotmoorden, die hen voeren in een labyrint van valse waarheden en existentiële bespiegelingen. Innocence is een feest voor de zintuigen en een film met brains.
Tegen 2044 heeft een ecologische ramp de wereld zo goed als onbewoonbaar gemaakt en kan de mensheid niet overleven zonder de hulp van voorgeprogrammeerde robots. Antonio Banderas onderzoekt als verzekeringsagent claims dat robots zichzelf illegaal modificeren en zo een bedreiging vormen voor de mens. Een adembenemend epos over de confrontatie tussen mens en machine.
Na een eindeloze oorlog ligt een afgelegen planeet bezaaid met dodelijke robots die het gedrag en uiterlijk van de mens hebben leren nabootsen. De levens van een moegestreden kolonel (Peter Weller) en zijn manschappen zijn nu compleet afhankelijk van hun capaciteit om mens van machine te onderscheiden, maar dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan in deze bloedstollende verfilming van een Philip K. Dick verhaal.
"I’ll buy that for a dollar!" Verhoeven brak internationaal door met deze in vitriool gedrenkte, godlasterende en hyper-geweldadige satire op de Verenigde Staten van de jaren 80. Peter Weller geeft een sterk staaltje acteren met alleen kin en mond ten beste als Murphy, nog maar net aan de slag als agent in Detroit, vermoord door straatgespuis en de perfecte kandidaat cyborg.
In wat misschien wel de meest ontketende rol in zijn lange carrière kan zijn, speelt Brad Dourif een gestoorde wetenschapper die zijn onpartijdige, én moordlustige "death machine" de vrije loop laat in een wolkenkrabber bevolkt door zakenmannen en eco-activisten. Norrington verwent ons in zijn lansgpeelfilmdebuut met een hilarischen eclectisch samenraapsel vanThe Terminator, RoboCop en Hardware.
Een zakenman trekt de post-apocalyptische woestenij in op zoek naar onderdelen voor zijn verouderde sexbot, en huurt hiervoor een stoere gids in, gespeeld door Melanie Griffith in pure 80s vibe. Low-budget sci-fi/western van De Jarnatt (Miracle Mile) bol van stunts en herkenbare karakterkoppen.
Stanley bewijst bij zijn debuut meteen dat hij geen groot budget nodig heeft om zijn post-apocalyptische, neo-punk visie tot leven te brengen. Een beeldhouwster soldeert zonder het te beseffen onderdelen van een militaire android samen. Haar ,nieuwste schroothoop-creatie komt tot leven met alle dodelijke gevolgen van dien. Een pure, heavy metal slachtpartij!
